پل خواجو

استان اصفهان

پل خواجو در زمان شاه عباس دوم، به جای پل قدیمی تری ساخته شد. به نظر میرسد، این تخریب و ساخت پل جدید به دلیل نامناسب بودن وضعیت کالبدی پل قدیم، استقرار محلات جدید، نیاز به دسترسی مناسب، اهمیت احیا و نمایش قوی پل به عنوان یک عنصر شاخص جامعه پیشرفته بوده است. این بنا، بر روی محوری قرار داشت که شهر و میدان عتیق را به تخت فولاد و شهرهای جنوبی اتصال میداد. بدین ترتیب تمامی پل های منطقه، به جز پل جویی، نقش عبور و مرور بین شهرها و روستاهای کوچک و بزرگ جنوبی کشور را ایفا می کردند. قرارگیری چهارباغ در دو سوی بنا نیز در این پل نیز دنبال شد. در زمان شاه عباس دوم در قسمت جنوبی پل خواجو چهار باغ کهنه اصفهان ایجاد شده بود. ویژگی دیگری که در این بنا پی گرفته شد، دروازه شهر بودن بناست. پیش از این پل الله وردیخان تنها دروازه شهر قلمداد میشد اما در روزگار شاه عباس دوم، پل خواجو در امتداد جاده شیراز واقع شد. هر چند در گذشته در ً این محل پلی وجود داشت، اما احتمالاً آن پل برای رسیدن مردم عادی به شهر قدیم استفاده میشده است. از ویژگیهای دیگری که مربوط به بستر قرارگیری بناست، وجود محله گبرستان در قسمت جنوبی، ارتباط زرتشتیان با مرکز شهر صفوی و جلوگیری از عبور آنان از محور چهارباغ عباسی بود. هر چند پس از احداث بنا، این اقلیت مذهبی، به منظور ساخت کاخها در مجاورت پل، به جنوب غربی جلفا کوچانده شدند.

پل خواجو همانند تمامی پلها، به منظور عبور ساخته شده اما پاسخگویی به جنبه های مختلف زندگی سبب ایجاد عملکردهای فراوانی در بنا شده است. یکی از آنها، سد بودن بناست . هدایت آب برای مصارف کشاورزی و چرخاندن دو آسیاب آبی در قسمت شرق بنا ،تأکید بر عملکرد تفریحی و ایجاد دریاچه ای در مقابل کاخ های سلطنتی اشاره کرد. عملکرد دیگر، ترکیب پل با فضایی کوشک مانند است. در بنای مورد نظر، کوشک هشت ضلعی دو طبقه بزرگی در میانه پل و چهار کوشک کوچک نیم هشت که تقلیدی از کوشک بزرگتر هستند، در پایه های پل قرار گرفته اند. این فضاها، فضاهایی سکونتی و برای خوشگذرانی بوده و همه آنها دارای ایوان هایی در جداره ها هستند که با پیشروی در زاینده رود اشراف به محیط برای تماشا را به حداکثر رسانده اند.