مسجد امام (جامع عباسی)

استان اصفهان

»مسجد امام» در جبهه جنوبی میدان نقش جهان قرار دارد و از نظر گردشگران خارجی از جمله بزرگترین و زیباترین مساجد جهان اسلام به شمار میرود. این مسجد در سال 1020 هـ. ق به فرمان شاه عباس اول بنا شد. معمار آن « استاد علی اکبر اصفهانی» یکی از مشهورترین معماران مکتب اصفهان در شهرسازی عصر صفوی است. با توجه به فشاری که شاه عباس برای اتمام این مسجد به معماران وارد آورد سر در و تزیینات کاشیکاری وابسته به آن به منظور تکمیل آرایش اطراف میدان در سال 1025 هـ.ق به اتمام رسید. ساخت و ساز و تزیین سایر قسمتهای این مسجد عظیم تا آخرین سال حیات شاه عباس اول (1038 هـ.ق) ادامه داشت، لکن ادامه ساخت بنا و مرمت فضاهايی که به مسجد اضافه شد، در زمان جانشینان وی یعنی شاه صفی اول، شاه عباس دوم و شاه صفی دوم ادامه یافت. به گونه ای که آخرین تاریخی که در کتیبه های این مسجد موجود است، کتیبه سر در غربی مسجد است که سال 1077 هـ.ق را برخود دارد. هنگامی که سر در مسجد به پایان رسید، شاه عباس اول مسجد را به ساحت “حضرت مهدی صاحب زمان” تقدیم كرد. درباره این مسجد و زیبایی های منحصر به فرد آن سخن بسیار رفته، لکن آنچه میتوان در اینجا به عنوان خلاصه ای از تمامی گفته های محققان و گردشگران اشاره كرد، چنین است: «در انتهای میدان نقش جهان ایوانی بلند قرار دارد که بر روی دهلیزی بنا شده و سقفش با مقرنس و کاشیهای مینادار و آیات قرآنی مزین گردیده و در دوطرفش دو مناره بلند است که روی بدنه آن همان تزیینات به شکل مارپیچ به کار رفته است. برخی محققان این ایوان را یکی از زیباترین و گیراترین ایوانهايی که در ایران بنا شده و حتی یکی از چشمگیرترین و اغناکننده ترین ایوانهايی که در جهان بنا شده میدانند. در بالای این ایوان شکل دو طاووس بر روی کاشی جلوه گری میکنند، که نمادی از پرندگان بهشتی هستند. درب اصلی مسجد که در زیر مقرنسهای باشکوه ایوان ورودی قرارگرفته با نقره و طلا پوشش یافته و حاوی اشعاری در حاشیه در با خط نستعلیق حک شده و سال نصب در را به دوران شاه صفی اول نسبت میدهد. پس از عبور از ایوان سر در ورودی، وارد یک هشتی با دالانی که در وسط آن سنگاب بزرگ قرار دارد میشویم و سپس بدون اینکه بازدیدکننده احساس کند نیم چرخی به سمت راست (در زاویه 45 درجه) میزند، که این نکته از یک سو باعث شده تا بنای اصلی گنبدخانه و محراب مسجد به سمت قبله قرار گیرد و از سوی دیگر این انحراف بنای اصلی نسبت به ایوان ورودی و میدان چنان استادانه انجام شده، که باعث میشود تمامی بنای اصلی مسجد از تمامی جهات میدان در کنار ایوان ورودی قابل رؤیت باشد. پس از عبور این دالان است که صحن اصلی مسجد نمودار میشود، بنايی که با تزییناتی حاوی صد هزار قطعه کاشی فیروزه ای و سبز و زرد رنگ با نقشهای گل و بوته در فضايی روحانی جلوه گر میشود. در ابتدا صحن اصلی و سپس فضای اصلی مسجد که به صورت چهار ایوانی است در اطراف صحن اصلی پدیدار میشود، در روبرو فضای گنبدخانه و شبستانهای اصلی و در طرفین ایوانهای دیگر مساجد و دو مدرسه دینی تابستانی و زمستانی ویژه طالب علوم دینی خودنمايی می‌كند، که در یکی از آنها ساعت شاخص شرعی نیز وجود دارد. در اینجا گويی همه چیز از حالت مادی خارج شده و حالتی روحانی و آسمانی مییابد. هر چیز در این مکان ناگاه حالتی از رویش و کمال مییابد، همه موجودات و ذرات عالم واسطه ای میشوند، میان انسان و عالم ماوراءالطبیعه و پیوندی شگفت انگیز میان آسمان و زمین پدید می آید. نکته قابل توجه درباره این مسجد، گنبد رفیع و با عظمت، شبستان اصلی همراه با دو گلدسته است، این گنبد به شکل دو پوسته ساخته شده به گونه ای که صدا در زیر آن چندین بار انعکاس مییابد. ارتفاع بنای اصلی و گنبدخانه از سطح صحن اصلی تا بالای گنبد و مناره ها بیش از 50 متر است. نکته قابل توجه دیگر در این بنای عظیم، وجود کتیبه های متعدد در سر در ورودی و ایوانهای داخلی است که همگی با خط زیبای اساتید خوشنویسی عصر صفوی همچون “علیرضا عباسی” و “محمدرضا امامی” بر روی کاشیهای ایوان نگاشته شده اند. همچنین تمامی دیوارهای کریدورها، حیاط، شبستانها، چهلستونهای مسجد )شبستانهای اصلی) و دیوارهای مدارس دینی به ارتفاع دو متر از کف با سنگهای نفیس پوشیده شده اند، که این نکته در محراب شبستان اصلی و منبر کنار آن نیز واضح تر به چشم میخورد. اگر بخواهیم، در یک جمله این مسجد زیبا را وصف كنيم، تنها میتوان به ذکر این جمله اشاره كرد که، تمامی تزئینات کاشیهای معرق و هفترنگ این مسجد زیبا و نقوش مربوط به آن که همگی گل و بوته و شکوفه های بهاری هستند، نمادی از حضور جاودانی روح در باغهای آسمانی هستند.