مسجد شیخ لطف الله

استان اصفهان

در جانب شرقی میدان نقش جهان مسجدی سرپوشیده همراه با کاشیکاری و گنبد منحصر به فرد خود می درخشد. این مسجد درست مقابل کاخ «عالی قاپو» قراردارد و از جمله زیباترین مساجد جهان اسلام به شمار می رود. طرح این مسجد در زمانی که نقشه چهارباغ و باغ هزار جریب به مرحله اجرا درآمد، ریخته شد. لذا در سال 1011 هـ.ق کار ساخت مسجد آغاز و در سال 1028هـ.ق به اتمام رسید. در حین اتمام این مسجد بود، که شاه عباس و کارگزارانش به فکر ساخت مسجد جامع عباسی در سمت جنوبی میدان افتادند. «شاه عباس اول» دستور ساخت این مسجد را به افتخار حضور یکی از روحانیون برجسته شیعه که از جبل عامل لبنان به ایران آمده بود، داد، و به نام وی یعنی “شیخ لطف الله جبل عاملی” نامگذاری كرد. پس از اتمام بنا، از آن براي عبادت خود و خانواده اش و همچنین شیخ لطف اله استفاده كرد. همچنین دستور داد، در کنار مسجد، مدرسه ای بنا شود تا شیخ به تواند در آنجا به تدریس علوم دینی بپردازد. بر اساس گزارش منابع تاریخی، شیخ لطف اله تا زمان مرگش در سال 1032 هـ.ق، در این مسجد و مدرسه به تدریس و عبادت اشتغال داشت. با توجه به این که مسجد، محل تدریس شیخ لطف اله و محل عبادت خاندان سلطنتی بود، هیچ یک از گردشگران خارجی در عهد صفویه به مسجد راه نداشتند، و نتوانسته اند گزارش جامعی از آن ارائه كنند. در یک نگاه کلی مسجد شیخ لطف اله در مقایسه با مسجد امام، طرحی ساده دارد و آن عبارت است از، گنبدی بزرگ بر روی تالاری مربعی شکل که دارای صحن و گلدسته نيست. اما آنچه آن را از سایر مساجد متمایز میکند، تزئینات منحصر به فرد، طراحی و معماری آن نسبت به زاویه « قبله» و میدان است. در ابتدای ورود به این مسجد، با ایوان زیبايی برخورد می‌كنيم، که با کاشیکاری و مقرنسهای زیبائی تزئین یافته و کمی از سطح میدان بلندتر است. کتیبه سر در، ایوان به خط ثلث و با کاشی سفید معرق بر زمینه لاجوردی کار «استاد علیرضا عباسی» است. پس از آن به یک دالان وارد میشویم، در اینجا معمار، هنرمندانه با یک چرخش 45 درجه بیننده را به شبستان اصلی هدایت میکند. این دالان از محور شمال به جنوب چرخشی به سمت قبله دارد، بدون این که بیننده متوجه انحراف مسجد نسبت به زاویه میدان شود. بنای مسجد، بر یک چهارضلعی استوار است که در قسمت بالاتر به هشت ضلعی تبدیل شده و در نهایت دایره وار به ساقه گنبد می پیوندد. گنبد این مسجد، کم ارتفاع تر از مسجد امام است و از خارج دارای خطوطی اسلیمی است که به طرز باشکوهی بر زمینه نخودی رنگ گنبد گسترده شده و هماهنگی بی نظیری را در نقش و طرح رنگ به نمایش میگذارد. اما اوج هنر تزیینات مساجد اصفهان، در شبستان اصلی و فضای داخلی گنبد « مسجد شیخ لطف اله» نمایان میشود، که اوج نبوغ هنرمندان خداجوی ایرانی است. در داخل گنبد و رأس آن شبکه ای از نقوش لیموئی شکل ایجاد شده، که با دور شدن از شمسه ای که در رأس قرار دارد، بزرگتر میشوند. این نقوش با آجر ساده احاطه شده اند و داخل هر نقش با طرح شاخ و برگ که روی گچ نشانده شده زینت یافته اند. در ادامه کتیبه هایی به صورت کمربند دور فضای داخلی گنبد را فراگرفته اند، که آیاتی از قرآن کریم را برخوردارند. در اینجا دست هنرمند “علیرضا عباسی” کلام خدا را هنرمندانه بر روی کاشی نگاشته است. پس از آن نور از درون پنجرهه ای مشبکی که دورتا دور ساقه گنبد را فراگرفته، به درون می تابد، پرتو افکنی شعاعهای نور از درون مشبکهای پنجره همراه با سایه روشن و کاشیهای زیبای معرق و هفت رنگ همراه با نقوش اسلیمی که از رأس گنبد تا کف زمین را در برگرفته، فضائی روحانی را به این نمازخانه کوچک میبخشند، که وصف ناپذیر است. نکته قابل توجه، محراب زیبای مسجد شیخ لطف اله است، که با هزاران قطعه کاشی معرق و مقرنسهای زیبا تزئین یافته است. در اینجا معمار این عبادتگاه با شکوه، در دو لوح کوچک در درون محراب با تواضع تمام خود را چنین معرفی میماید «عمل حقیر محتاج برحمت خدا، محمدرضا بن استاد حسین بناء اصفهانی». این مسجد دارای شبستان زمستانی در زیر شبستان اصلی است؛ که محل تدریس و وعظ و همچنین اقامه نماز در فصولی همانند زمستان بوده است. دروصف این مسجد زیبا بسیار میتوان سخن گفت لکن در پایان به این جملات میتوان بسنده کرد: «کوچکترین نقطه ضعفی در این بنا دیده نمی شود، اندازه ها بسیار مناسب ، نقشه ی طرح بسیار قوی و زیبا و به طور خالصه توافقی است، بین یک دنیا شور و هیجان و یک سکوت و آرامش با شکوه که نماینده ی ذوق سرشار زیبا شناسی بوده و منبعی جز ایمان مذهبی و الهام آسمانی نمی تواند داشته باشد».